Institucije Evropske unije zvanično su potvrdile odgađanje uvođenja sistema ETS2, novog sistema trgovine emisijama za goriva u drumskom transportu i zgradarstvu. Istovremeno je postignut politički dogovor o novom, ambicioznijem klimatskom cilju EU – smanjenju emisija stakleničkih gasova za 90% do 2040. godine u odnosu na nivo iz 1990.
Odluka ima za cilj ublažavanje rizika naglog rasta cijena energije i goriva, ali za sektor drumskog transporta, i pored dodatnog vremena za prilagođavanje, regulatorni pritisak ostaje visok.
ETS2 počinje najranije 2028. godine
Prema saopštenju Evropskog parlamenta, ETS2 sistem stupa na snagu 2028. godine, što je godinu dana kasnije u odnosu na ranije planove. Odgađanje se odnosi prvenstveno na drumski transport i sektor zgradarstva, u kojima proces dekarbonizacije do sada napreduje sporije.
Razlog odgode su bojazni da bi ranija primjena ETS2 mogla dovesti do snažnog rasta cijena energije i goriva, sa negativnim ekonomskim i socijalnim posljedicama.
Ipak, obaveza prikupljanja i izvještavanja o emisijama CO₂ ostaje nepromijenjena, jer predstavlja osnovu za punu primjenu sistema od 2028. godine.
Fleksibilnost za države članice
Dogovor uključuje dodatne mehanizme za ublažavanje troškova tranzicije. Od 2036. godine, do 5% potrebnih smanjenja emisija može se ostvariti kroz međunarodne ugljične kredite usklađene s Pariškim sporazumom. Istovremeno su uvedeni zaštitni mehanizmi kako bi se spriječilo finansiranje projekata koji nisu u skladu sa strateškim interesima EU.
Države članice će moći koristiti i nacionalne trajne CO₂ ponore za kompenzaciju emisija u sektorima koje je teško dekarbonizirati, dok je fleksibilnost raspodjele smanjenja emisija između sektora dodatno povećana, s ciljem smanjenja ukupnih troškova.
Mehanizam revizije svake dvije godine
Jedan od ključnih elemenata novog dogovora je sigurnosna klauzula. Evropska komisija će svake dvije godine procjenjivati:
-
ekonomska kretanja,
-
nivo cijena energije,
-
konkurentnost evropskih kompanija,
-
socijalne posljedice po domaćinstva.
Ukoliko se pokaže da cilj smanjenja emisija od 90% do 2040. ugrožava ekonomsku ili socijalnu stabilnost, Komisija može predložiti prilagođavanje ciljeva ili dodatne zaštitne mjere.
Šta to znači za drumski transport
Za transportne kompanije, odgađanje ETS2 znači više vremena za planiranje budžeta, prilagođavanje cijena i reviziju ugovora. Međutim, jasno je da će se troškovi goriva povećavati, jer će se cijena CO₂ certifikata prenositi na krajnje korisnike.
Cilj ETS2 ostaje podsticanje ulaganja u energetski efikasnije i niskoemisione tehnologije u sektoru transporta i zgradarstva. Za većinu evropskih drumskih prevoznika, posebno malih i srednjih preduzeća sa niskim maržama i visokom zavisnošću od cijena dizela, to predstavlja ozbiljan izazov u narednim godinama.
Autor: Agnieszka Kulikowska-Wielgus, Trans.info | 11.12.2025
